Φυτοστερόλες: Ο σύμμαχός σου στη μείωση της χοληστερόλης

Τι είναι οι φυτοστερόλες;

Οι φυτoστερόλες είναι βιοδραστικές ενώσεις που μοιάζουν δομικά με τη δική μας χοληστερόλη αίματος. Πρόκειται για μία μεγάλη ομάδα ενώσεων, αν σκεφτεί κανείς ότι στη φύση έχουν βρεθεί περισσότερες από 250 διαφορετικές φυτικές στερόλες! Βρίσκονται σε φυτικά τρόφιμα, όπως στα φυτικά έλαια, στα λαχανικά, στα όσπρια και στους ξηρούς καρπούς/σπόρους και οι πιο συχνές που συναντάμε είναι: η β-σιτοστερόλη, η καμπεστερόλη και η στιγμαστερόλη.

Που βοηθούν οι φυτοστερόλες;

  • Αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιμίας

Το ενδιαφέρον της υπόθεσης, είναι ότι οι φυτικές στερόλες, εξαιτίας της ομοιότητάς τους με την ανθρώπινη χοληστερόλη, την ανταγωνίζονται στην απορρόφηση από το έντερο. Έτσι, «ξεγελώντας» το γαστρεντερικό μας σύστημα, μειώνουν την υπέρμετρη απορρόφηση της χοληστερόλης αλλά και συμβάλουν στην αποβολή της περίσσειας της, δια μέσου των κοπράνων. Με αυτόν τον τρόπο, επιτυγχάνεται μείωση των επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα.
Πιο συγκεκριμένα, έχει παρατηρηθεί ότι η κατανάλωση περίπου 2γρ φυτοστερολών την ημέρα, μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της LDL, δηλαδή της κακής χοληστερόλης, κατά περίπου 9%, σε διάστημα 2-3 εβδομάδων. Αν αυτό από μόνο του δε λέει και πολλά, τότε σκεφτείτε ότι μία μείωση της κακής χοληστερόλης κατά 10% μειώνει τον κίνδυνο θνησιμότητας από στεφανιαία νόσο κατά περίπου 10- 20%. Τα 2γρ είναι και η ημερήσια προτεινόμενη σύσταση με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες.
Τα δεδομένα είναι επίσης ενθαρρυντικά και για τις επιδράσεις των στερολών στη μείωση των τριγλυκεριδίων αλλά και στην αύξηση της «καλής» HDL χοληστερόλης.

  • Διαχείριση υπέρτασης

Σύμφωνα με πρόσφατη μετα-ανάλυση, φαίνεται ότι η συμπλήρωση της διατροφής με φυτοστερόλες, μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση. Η κατανάλωση για διάστημα μικρότερο των 12 εβδομάδων αποτελεί την πιο αποτελεσματική στρατηγική για τη μείωση της συστολικής («μεγάλης») και της διαστολικής («μικρής») πίεσης.
Με βάση, λοιπόν, τα τρέχοντα ευρήματα, η συμπληρωματική κατανάλωση φυτοστερολών μπορεί να αποτελέσει μια ευεργετική, επικουρική θεραπεία σε υπερτασικούς ασθενείς. Αν και χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση έχει προταθεί ότι μπορεί να αποτελέσει μέθοδο πρόληψης και για προυπερτασικά αλλά και για υγιή άτομα.

  • Μείωση κινδύνου εμφάνισης καρκίνου

Πρόσφατη μετα-ανάλυση έδειξε ότι άτομα που κατανάλωναν υψηλές ποσότητες φυτοστερολών σε σχέση με άτομα που κατανάλωναν χαμηλές ποσότητες, είχαν στατιστικά σημαντική μείωση του κινδύνου για κακοήθεια. Φαίνεται ότι η πιθανή αντι-κακρινική δράση των φυτοστερολών οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης και της ενεργοποίησης του ανοσοποιητικούς συστήματος.

  • Διαχείριση υψηλού βάρους – παχυσαρκίας

Υπάρχουν μελέτες που έχουν δείξει ότι η κατανάλωση συμπληρωμάτων φυτοστερολών μπορεί να οδηγήσει σε μικρή μείωση σωματικού βάρους και Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), όμως μόνο σε άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Παρ’ όλα αυτά χρειάζονται περισσότερα δεδομένα για να δούμε αν όντως μπορούν οι ενώσεις αυτές να συμβάλλουν στη μείωση του σωματικού βάρους.

Είναι οι φυτοστερόλες ασφαλείς;

Οι φυτοστερόλες έχουν μελετηθεί εκτενώς για την ασφάλειά τους. Βάσει των μελετών που έχουν γίνει, λοιπόν, οι φυτοστερόλες δεν έχουν καμία ένδειξη μεταλλαξογόνου δράσης ή τοξικότητας σε πειραματικές μελέτες. Έχουν χαρακτηριστεί ως ασφαλείς και από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ.
Η μόνη ανησυχία που εγείρεται, αφορά την επίδρασή τους στα επίπεδα των λιποδιαλυτών βιταμινών στο αίμα, η οποία όμως αντισταθμίζεται από την αύξηση της πρόσληψης φρούτων και λαχανικών.

Κάτι για το τέλος…

Συνοπτικά, φαίνεται ότι η κατανάλωση φυτοστερολών έχει πολλαπλά οφέλη, τα οποία αφορούν τη βελτίωση των λιπιδίων του αίματος, του κινδύνου για στεφανιαία νόσο, της υπέρτασης, του καρκίνου και ίσως του σωματικού βάρους σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα.
Ωστόσο, χρειάζεται να σημειωθεί ότι η διατροφική πρόσληψη φυτοστερολών δεν είναι επαρκής ώστε να επιτευχθεί η υπολιπιδαιμική δράση. Τα ερευνητικά δεδομένα, δείχνουν ότι μια τυπική δυτική δίαιτα περιέχει περίπου 1000 φορές λιγότερες φυτικές στερόλες από αυτές που απαιτούνται για τη μείωση της χοληστερόλης. Ο στόχος, δηλαδή, για την πρόσληψη φυτοστερολών είναι περίπου 2γρ / ημέρα (2000mg) και από τη δίαιτά μας λαμβάνονται μόνο τα 200mg. Το ίδιο έχει φανεί και σε χορτοφάγους, οι οποίοι έχουν αυξημένη την κατανάλωση φυτικών τροφίμων. Για τον λόγο αυτό, συνδυαστικά με μια διατροφή πλούσια σε φυτικής προέλευσης τρόφιμα, προτείνεται η ταυτόχρονη κατανάλωση εμπλουτισμένων τροφίμων (= λειτουργικών τροφίμων) ή η πρόσληψη συμπληρωμάτων για την αποκόμιση των ωφελειών (όπου είναι απαραίτητο).

Βιβλιογραφία

  1. Klingberg, S. et al. Food sources of plant sterols in the EPIC Norfolk population. Eur J Clin Nutr 62, 695–703 (2008).
  2. Blanco-Vaca, F., Cedó, L. & Julve, J. Phytosterols in Cancer: From Molecular Mechanisms to Preventive and Therapeutic Potentials. Curr Med Chem 26, 6735–6749 (2018).
  3. Demonty, I. et al. Continuous Dose-Response Relationship of the LDL-Cholesterol–Lowering Effect of Phytosterol Intake. J Nutr 139, 271–284 (2008).
  4. Ghaedi, E. et al. Effects of phytosterols supplementation on blood pressure: A systematic review and meta-analysis. Clin Nutr 39, 2702–2710 (2020).
  5. Fatahi, S. et al. Impact of phytosterol supplementation on plasma lipoprotein(a) and free fatty acid (FFA) concentrations: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials.
    Nutr Metab Cardiovasc Dis 29, 1168–1175 (2019).
  6. Jiang, L. et al. The Protective Effect of Dietary Phytosterols on Cancer Risk: A Systematic MetaAnalysis. J Oncol 2019, (2019).
  7. Ghaedi, E. et al. Possible anti-obesity effects of phytosterols and phytostanols supplementation in humans: A systematic review and dose-response meta-analysis of randomized controlled trials.
    Phytother Res 33, 1246–1257 (2019).