Ως χολολιθίαση (ή πέτρες στη χολή) χαρακτηρίζεται ο σχηματισμός λίθων στη χοληδόχο κύστη. Η χοληδόχος κύστη είναι η αποθήκη της χολής, ουσίας απαραίτητης για την πέψη και απορρόφηση κυρίως του λίπους της τροφής.
Αν η σύσταση της χολής αλλάξει, αυξάνεται η πιθανότητα σχηματισμού χολικού ιζήματος (λάσπη στη χολή) ή ενός ή περισσότερων λίθων (πέτρες στη χολή). Έτσι, μειώνεται ή φράζει η δίοδος της χολής από τη χοληδόχο κύστη προς το δωδεκαδάκτυλο όπου ασκεί τη δράση της, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή (χολοκυστίτιδα). Μετά από αυτό το σημείο, η θεραπεία συνήθως περιλαμβάνει αφαίρεση της χοληδόχου κύστεως (χολοκυστεκτομή).
ΑΙΤΙΑ
Οι λίθοι σχηματίζονται συχνότερα από χοληστερόλη αλλά και από χολικές χρωστικές, χολερυθρίνη ή ασβέστιο.
Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την εμφάνιση χολολίθων είναι:
- Ηλικία (> 40 ετών)
- Γυναικείο φύλο
- Εγκυμοσύνη
- Κάποια φάρμακα (π.χ. αντισυλληπτικά, ορμονοθεραπεία)
- Ινσουλινοαντίσταση, Σακχαρώδης Διαβήτης
- Υπερλιπιδαιμία
- Παχυσαρκία (ειδικά με εναπόθεση κοιλιακού λίπους)
- Ταχεία απώλεια βάρους
- Διατροφή ενεργειακά πυκνή και πλούσια σε κακής ποιότητας λιπαρά και σάκχαρα και χαμηλή σε φυτικές ίνες
- Παρατεταμένη αποχή από κατανάλωση τροφής μες στη μέρα
- Χαμηλή σωματική δραστηριότητα
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Η χολολιθίαση συνήθως είναι ασυμπτωματική, γι’ αυτό και πολλές φορές εντοπίζεται σε κάποιο τυχαίο check-up. Το υπερηχογράφημα αποτελεί την πιο αξιόπιστη μέθοδο για τον εντοπισμό των χολόλιθων.
Μία από τις συχνότερες επιπλοκές που μπορεί να προκληθεί λόγω της χολολιθίασης, είναι η χολοκυστίτιδα. Χαρακτηρίζεται από φλεγμονή της χοληδόχου κύστεως, λόγω απόφραξης του κυστικού πόρου. Σαν σύμπτωμα παρουσιάζεται έντονος πόνος στο επιγάστριο που προοδευτικά αυξάνεται και αντανακλάται στη ράχη, στη δεξιά ωμοπλάτη ή στον δεξιό ώμο.
Πιθανά, επίσης, σημάδια είναι τα συχνά φουσκώματα (κοιλιακή διάταση), η ναυτία και η δυσπεψία (ιδίως μετά από κάποιο λιπαρό γεύμα).
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΧΟΛΟΛΙΘΙΑΣΗΣ (ΧΩΡΙΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ)
Σε περίπτωση χολολιθίασης, για αποτροπή δημιουργίας νέων χολόλιθων ή πυροδότησης συμπτωμάτων, μπορούν να ακολουθηθούν τα παρακάτω:
- Μέτριος περιορισμός της συνολικής ημερήσιας πρόσληψης λίπους, στα πλαίσια των γενικών συστάσεων. Σημαντική η εστίαση σε καλής ποιότητας λιπαρά. Δηλαδή προτείνεται:
- Επιλογή γαλακτοκομικών προϊόντων και τυριών χαμηλών λιπαρών (2% και <18% αντίστοιχα).
- Επιλογή άπαχων κρεάτων (χωρίς την πέτσα).
- Κατανάλωση έως 4 κρόκων αυγού / εβδομάδα.
- Επιλογή μονο-ακόρεστων και πολύ-ακόρεστων λιπαρών π.χ. ελαιολάδου, ελιών, ξηρών καρπών, σπόρων, αβοκάντο, λιπαρών ψαριών. Πάντα διατηρώντας μέτρο στην ποσότητα.
- Αποφυγή μεγάλων λιπαρών γευμάτων και τηγανιτών.
- Περιορισμός κατανάλωσης κορεσμένων και trans λιπαρών (π.χ. βουτύρου, σφολιάτας, μπισκότων κ.ά.).
- Αποφυγή συχνής κατανάλωσης επεξεργασμένων υδατανθράκων (ζάχαρης, γλυκών, λευκών αλεύρων, λευκών ζυμαρικών, λευκού ψωμιού, κ.ο.κ.)
- Ενίσχυση φυτικών ινών μέσω της πρόσληψης φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και προϊόντων ολικής άλεσης.
- Διατήρηση τακτικού γευματικού προτύπου. Δηλαδή, προτίμηση συχνών γευμάτων και όχι μεγάλων περιόδων νηστείας.
- Σε περίπτωση υπερβαρότητας/παχυσαρκίας, επιδίωξη σταδιακής και ελεγχόμενης μείωσης βάρους (0.5-1 κιλό/εβδομάδα). Αποφυγή απότομων μεταβολών.
- Επαρκής ενυδάτωση (κυρίως με νερό). Υπάρχουν, επίσης, ενδείξεις ότι η μέτρια κατανάλωση καφέ πιθανόν να βοηθά.
- Ενίσχυση φυσικής δραστηριότητας ή/και μείωση του χρόνου καθιστικής ζωής.
- Αν κάποιο τρόφιμο, προκαλεί επανειλημμένα δυσάρεστα συμπτώματα προτείνεται περιορισμός και αντικατάσταση αυτού με τρόφιμα που είναι καλύτερα ανεκτά για διατήρηση μιας ισορροπημένης και πλήρους διατροφής.
Η προσκόλληση λοιπόν στις παραπάνω συστάσεις, δηλαδή ουσιαστικά σε ένα Μεσογειακό πρότυπο διατροφής και ζωής, συσχετίζεται τόσο με την πρόληψη εμφάνισης χολολίθων αλλά και με την πρόληψη ανάγκης για επέμβαση (χολοκυστεκτομή).
Επομένως, αξίζει να τις εφαρμόσετε!
ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΧΟΛΟΚΥΣΤΕΚΤΟΜΗ
Επί παρουσίας χολόλιθων που προκαλούν επίμονα συμπτώματα (δυσπεψία, πόνο σε κοιλιά-στομάχι, φούσκωμα κ.ά.) και επηρεάζουν τη συνολική υγεία και ποιότητα ζωής του ατόμου, προτείνεται ως θεραπεία η χειρουργική αφαίρεση της χοληδόχου κύστης (χολοκυστεκτομή). Η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή είναι η πιο ενδεδειγμένη και πλέον δημοφιλής θεραπεία, λόγω της άμεσης αποκατάστασης.
Μετά την αφαίρεση της χοληδόχου κύστης, για αρχή, ακολουθείται στέρηση τροφής έως ότου επανέλθουν οι εντερικοί ήχοι και στη συνέχεια παρέχεται υδρική δίαιτα, δηλαδή μια διατροφή που περιλαμβάνει μόνο υγρά. Στη συνέχεια ακολουθείται μια διατροφή χαμηλή σε λίπος με ελαφριές μαγειρικές παρασκευές. Φαίνεται πως τα περισσότερα άτομα μπορούν να επιστρέψουν σε μια τυπική – ισορροπημένη διατροφή μέσα σε λίγες εβδομάδες.
ΠΑΡΟΔΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΧΟΛΗΔΟΧΟΥ ΚΥΣΤΗΣ
Η διαδικασία πέψης και απορρόφησης επιτελείται κανονικά και χωρίς την χοληδόχο κύστη, μέσω της μεταφοράς της χολής από το ήπαρ απ’ ευθείας στο λεπτό έντερο. Ωστόσο, μέχρι ο οργανισμός να προσαρμοστεί σε αυτή τη νέα διαδικασία, τις πρώτες εβδομάδες μετά την επέμβαση, πιθανόν να εμφανιστούν κάποιες γαστρεντερικές ενοχλήσεις.
Για παράδειγμα, συχνά προκύπτει προσωρινή δυσκολία στην πέψη του λίπους (δυσπεψία), διάρροια και μετεωρισμός που επιδεινώνονται από την κατανάλωση λιπαρών γευμάτων.
ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΧΟΛΟΚΥΣΤΕΚΤΟΜΗ
Τις πρώτες εβδομάδες μετά την αφαίρεση της χοληδόχου κύστης συνιστώνται:
- Συχνά γεύματα, σε μικρές ποσότητες και καλή μάσηση του φαγητού με αργό ρυθμό.
- Αποφυγή πολύ λιπαρών τροφών π.χ. τηγανιτών, σφολιάτας, βουτύρου κ.ο.κ.
- Επιλογή άπαχων κρεάτων χωρίς πέτσα και γαλακτοκομικών προϊόντων και τυριών χαμηλών λιπαρών (2% και <18% αντίστοιχα).
- Ελαφριές μαγειρικές παρασκευές π.χ. βραστά, ψητά με λίγο ελαιόλαδο και χωρίς πολλά όξινα, πικάντικα ή καυτερά στοιχεία.
- Αύξηση φυτικών ινών σταδιακά, μέσω της πρόσληψης φρούτων, λαχανικών και προϊόντων ολικής άλεσης.
Συνήθως μέσα σε 3-4 εβδομάδες το γαστρεντερικό σύστημα επανέρχεται και είναι έτοιμο να δεχθεί μια ελεύθερη ισορροπημένη διατροφή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- https://www.bda.uk.com/resource/dietary-management-of-gallstones-future-possibilities.html
- https://www.nhs.uk/conditions/gallstones/prevention/
- https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/gallstones/eating-diet-nutrition
- European Association for the Study of the Liver (EASL), EASL Clinical Practice Guidelines on the prevention, diagnosis and treatment of gallstones, Journal of Hepatology 2016
- Alsaif M. Variations in Dietary Intake Between Newly Diagnosed Gallstone Patients and Controls. Pakistan Journal of Nutrition 2005
- Wudel J, Wright K, Debelac J, et al. Prevention of Gallstone Formation in Morbidly Obese Patients Undergoing Rapid Weight Loss: Results of a Randomized Controlled Pilot Study. Journal of surgical research 2002
- Dolores M, Gonzalez V, Serrano P, et al. Effect of the type of dietary fat on biliary lipid composition and bile lithogenicity in humans with cholesterol gallstone disease. J Nutr 2005
- Shin Y, et al. (2018). Association between dietary intake and postlaparoscopic cholecystectomic symptoms in patients with gallbladder disease. ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6030420/
- European Association for the Study of the Liver (EASL). Electronic address:
easloffice@easloffice.eu. EASL Clinical Practice Guidelines on the prevention, diagnosis and treatment of gallstones. J Hepatol. 2016 J - https://collingwoodsurgery.nhs.uk/collingwood/common-questions/operations-tests-and-proceduresdo-i-need-to-change-my-diet-after-gallbladder-surgery
- American College of Surgeons: Cholecystectomy.