Ως χολολιθίαση χαρακτηρίζεται ο σχηματισμός λίθων στη χοληδόχο κύστη ή στο χοληφόρο δένδρο. Η χοληδόχος κύστη είναι η αποθήκη της χολής, ουσίας με βασικό ρόλο την πέψη και απορρόφηση του λίπους της τροφής.
Οι χολόλιθοι σχηματίζονται σχεδόν πάντα εντός της χοληδόχου κύστης, μεταναστεύουν συχνά στον χοληδόχο πόρο (χοληδοχολιθίαση), σπάνια στα ενδοηπατικά χοληφόρα (ενδοηπατική χολολιθίαση) και ακόμα σπανιότερα στα εξωηπατικά χοληφόρα.
ΕΙΔΗ ΧΟΛΟΛΙΘΩΝ
Ανάλογα με τη σύστασή τους, οι λίθοι διακρίνονται σε:
- Χοληστερινικούς: κύριο συστατικό τους η χοληστερόλη
- Μεικτούς: αποτελούνται από 80% χοληστερόλη και 20% χολοχρωστικές
- Χολερυθρινικούς: αποτελούνται από σύμπλοκα χολερυθρίνης και έχουν μαύρο χρώμα ή από χολερυθρινικό ασβέστιο και έχουν καφέ χρώμα
Σημείωση: Το υπερηχογράφημα αποτελεί την πιο αξιόπιστη μέθοδος για τον εντοπισμό των χολόλιθων.
ΑΙΤΙΑ
Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την εμφάνιση χολολίθων είναι:
- Ηλικία (> 40 ετών)
- Παχυσαρκία
- Διατροφή ενεργειακή πυκνή και πλούσια σε λιπαρά
- Απότομη απώλεια βάρους
- Εγκυμοσύνη
- Οικογενειακό ιστορικό χολολιθίασης
- Κάποια φάρμακα (π.χ. αντισυλληπτικά)
- Νοσήματα λεπτού εντέρου
- Κυστική ίνωση
ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΧΟΛΟΛΙΘΙΑΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
Η χολολιθίαση συνήθως είναι ασυμπτωματική. Ωστόσο, μία σοβαρή έκφανση της νόσου είναι η οξεία χολοκυστίτιδα, όπου φράζει ο κυστικός πόρος και δημιουργείται έντονος πόνος στο επιγάστριο που προοδευτικά αυξάνεται και αντανακλάται στη ράχη, στη δεξιά ωμοπλάτη ή τον δεξιό ώμο. Στην οξεία αυτή φάση, δεν χορηγείται τίποτα από το στόμα και ο ασθενής λαμβάνει παρεντερικά υγρά και ηλεκτρολύτες.
Στη συνέχεια, ακολουθεί δίαιτα χαμηλή σε λίπος, ώστε να διεγερθεί στο ελάχιστο η χοληδόχος κύστη και αν το ποσό αυτό είναι ανεκτό, το λίπος αυξάνεται σταδιακά. Επίσης, και οι φυτικές ίνες καλό είναι να αυξάνονται σταδιακά σε όσους μπορούν να τις ανεχθούν, καθώς πολλοί δηλώνουν δυσάρεστα συμπτώματα μετά την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε ίνες (π.χ. όσπρια, χόρτα).
Η πιο συχνή επιπλοκή της χολολιθίασης είναι η χρόνια φλεγμονή τους τοιχώματος της χοληδόχου κύστης, όπου ο χολόλιθος φράζει πλήρως ή ατελώς τον κυστικό πόρο (χρόνια χολοκυστίτιδα). Η διάγνωση γίνεται με υπερηχογράφημα.
Τα άτομα με χρόνια χολοκυστίτιδα ωφελούνται από δίαιτα χαμηλή σε λίπος (25-30% της ενεργειακής πρόσληψης) και σε περίπτωση φουσκωμάτων καλό είναι να μειώνονται τα αεριογόνα τρόφιμα. Όσοι ασθενείς έχουν υπερβάλλον βάρος θα ωφεληθούν από μια σταδιακή απώλεια βάρους. Βέβαια, ενδεδειγμένη θεραπεία για την αντιμετώπιση της χρόνιας χολοκυστίτιδας είναι η χολοκυστεκτομή.
Όταν αφαιρεθεί η χοληδόχος κύστη, ο ασθενής δεν πρέπει να λάβει τίποτα από το στόμα, μέχρι να επανέλθουν οι εντερικοί ήχοι. Αρχικά χορηγείται υδρική δίαιτα και εν συνεχεία φτωχή σε λίπος, ελαφρά διατροφή. Μετά τη χολοκυστεκτομή, καλό είναι οι ασθενείς να περιορίζουν τη συνολική πρόσληψη λίπους και να το κατανέμουν μέσα στην ημέρα, για να μην «αναγκάζουν» το συκώτι να παράγει απότομα μεγάλες ποσότητες χολής. Με την πάροδο του χρόνου βέβαια, η διατροφή των ασθενών αυτών προσεγγίζει αρκετά εκείνη των υγιών ατόμων.
ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ TIPS ΓΙΑ ΤΗ ΧΟΛΟΛΙΘΙΑΣΗ
Σε περίπτωση χολολιθίασης, για αποτροπή δημιουργίας νέων χολόλιθων ή/και ενίσχυσης συμπτωμάτων, μπορούν να ακολουθηθούν τα παρακάτω:
- Περιορισμός συνολικών λιπαρών ανά ημέρα
- Επιλογή γαλακτοκομικών προϊόντων και τυριών χαμηλών λιπαρών
- Επιλογή άπαχων κρεάτων και ψαριών
- Περιορισμός κατανάλωσης κρόκων αυγού. Τα ασπράδια αυγού μπορούν να καταναλώνονται πιο συχνά μέσα στην εβδομάδα
- Αποφυγή κατανάλωσης κακής ποιότητας λιπαρών (π.χ. βουτύρου, σφολιάτας, τηγανιτών κ.ά.)
- Καλά λιπαρά: ελαιόλαδο, ξηροί καρποί, αβοκάντο, ελιές με μέτρο
- Περιορισμός πολύ λιπαρών ψαριών όπως σολομός και σαρδέλες. Εάν τα επιλέξετε, αποφύγετε να προσθέσετε επιπλέον λιπαρά π.χ. λάδι, στο μαγείρεμα ή στη σαλάτα
- Ενίσχυση φυτικών ινών μέσω της πρόσληψης φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και προϊόντων ολικής άλεσης
- Αύξηση ημερήσιας κατανάλωσης νερού. Μέτρια κατανάλωση καφέ
- Σταδιακή μείωση βάρους, όταν είναι απαραίτητο
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- https://www.nhs.uk/conditions/gallstones/prevention/
- https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/gallstones/eatingdiet-nutrition
- Alsaif M. Variations in Dietary Intake Between Newly Diagnosed Gallstone Patients and Controls. Pakistan Journal of Nutrition 2005
- Wudel J, Wright K, Debelac J, et al. Prevention of Gallstone Formation in Morbidly Obese Patients Undergoing Rapid Weight Loss: Results of a Randomized Controlled Pilot Study. Journal of surgical research 2002
- Dolores M, Gonzalez V, Serrano P, et al. Effect of the type of dietary fat on biliary lipid composition and bile lithogenicity in humans with cholesterol gallstone disease. J Nutr 2005