Τι είναι η θυρεοειδίτιδα Hashimoto?

Η θυρεοειδίτιδα Hashimoto (ΤΗ), ανήκει στα αυτοάνοσα οργανοειδικά νοσήματα του θυρεοειδούς αδένα. Χαρακτηρίζεται από αύξηση στο μέγεθος του θυρεοειδούς (βρογχοκήλη) και παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων αμυντικών κυττάρων του οργανισμού (αντισωμάτων), που εσφαλμένα αντιμετωπίζουν ως εχθρούς συστατικά του αδένα και σταδιακά τον καταστρέφουν.
Ο θυρεοειδής είναι υπεύθυνος για τη σύνθεση ορμονών, οι οποίες επηρεάζουν τις μεταβολικές λειτουργίες όλου του οργανισμού. Καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα «επιτίθεται λανθασμένα» στις ορμόνες που παράγει ο θυρεοειδής και τις καταστρέφει, οι ορμόνες αυτές δεν επαρκούν για τη σωστή ρύθμιση του μεταβολισμού. Και έτσι, προκαλείται ο υποθυρεοειδισμός. Η Hashimoto θεωρείται η κύρια αιτία υποθυρεοειδισμού.

Πόσο συχνά εμφανίζεται;

Η επίπτωση της Hashimoto έχει αυξηθεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Θεωρείται η πιο συχνή ασθένεια του θυρεοειδούς και υπολογίζεται ότι εμφανίζονται 0,3-1,5 περιπτώσεις ανά 1000 άτομα. Οι γυναίκες εμφανίζουν τη νόσο 3-5 φορές συχνότερα σε σχέση με τους άντρες και πιο συγκεκριμένα, περισσότερο από το 10% των γυναικών επηρεάζονται από τη νόσο και περίπου το 2% των ατόμων που νοσούν εμφανίζουν κλινικές εκδηλώσεις. Ο επιπολασμός της ασθένειας έχει συσχετιστεί και με τις κλιματικές συνθήκες, δεδομένου ότι οι γυναίκες που ζουν στη Σιβηρία, έχουν αυξημένα αντισώματα έναντι ενός ενζύμου του θυρεοειδούς, της θυρεοειδικής υπεροξειδάσης (anti-TPO) σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.

Πού οφείλεται η Hashimoto;

Τα ακριβή αίτια της Hashimotο δεν έχουν διευκρινιστεί. Θεωρείται ότι οφείλεται σε αλληλεπιδράσεις γονιδίων και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Παράγοντες που φαίνεται βιβλιογραφικά να επηρεάζουν είναι:

• Το φύλο: Οι γυναίκες έχουν αυξημένη πιθανότητα νόσου.
• Η ηλικία: Συνήθως εμφανίζεται στα 30-50 έτη.
• Η κληρονομικότητα.
• Η ύπαρξη άλλων αυτοάνοσων νοσημάτων.
  
  

Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, οι οποίοι επίσης επηρεάζουν τον κίνδυνο για TH, αναφέρονται παρακάτω:

• Ανεπάρκεια ή υπερβολική πρόσληψη ιωδίου (ιώδιο = απαραίτητο στοιχείο για την παραγωγή των ορμονών του θυρεοειδούς)
• Ανεπαρκής πρόσληψη σεληνίου
• Ανεπάρκεια βιταμίνης D
• Stress
• Ανεπαρκής πρόσληψη πρωτεϊνών
• Διαταραχή του εντερικού μικροβιόκοσμου
• Φαρμακευτική αγωγή π.χ. αντιρετροϊκή αγωγή, θεραπεία με οιστρογόνα, λίθιο

Ποια είναι τα συνήθη συμπτώματα-κλινικές εκδηλώσεις;

Τα συμπτώματα μπορούν να διαιρεθούν σε 2 κατηγορίες ανάλογα με το που εντοπίζονται, δηλαδή σε τοπικά και γενικευμένα.

Στα τοπικά συμπτώματα ανήκουν:

• Δυσφωνία, δηλαδή μεταβολή στην ποιότητα, στον τόνο ή την ένταση της φωνής.
• Δύσπνοια, λόγω πίεσης που ασκείται στην τραχεία, του μεγάλου αεραγωγού των πνευμόνων.
• Δυσφαγία, δηλαδή μειωμένη ικανότητα μάσησης ή κατάποσης, λόγω συμπίεσης στον οισοφάγο από τον διογκωμένο θυρεοειδή.

Στα γενικευμένα συμπτώματα, ανήκουν:

• Γαστρεντερικό σύστημα: δυσκοιλιότητα, η οποία είναι από ήπια μέχρι και σοβαρή, φτάνοντας μέχρι και σε παραλυτικό ειλεό. Επιπλέον, μπορεί να προκύψουν αλλαγές στη σύνθεση της χολής και να οδηγήσουν σε σχηματισμό πέτρας στο χοληδόχο πόρο.
• Δέρμα και αρθρώσεις: Ξηροδερμία, δέρμα κρύο, κιτρινωπό, τρίχες τραχιές με τάση να πέφτουν, νύχια λεπτά και εύθραυστα.
• Καρδιαγγειακό σύστημα: Βραδυκαρδία, στεφανιαία νόσος, υπέρταση.
• Μυϊκό σύστημα: μυαλγίες, κράμπες.
• Αναπνευστικό σύστημα: Βραδύπνοια, δηλαδή μειωμένος αναπνευστικός ρυθμός και υποξία.
• Οφείλονται στην απόφραξη των ανώτερων αεραγωγών και στην αδυναμία των αναπνευστικών μυών.
• Αιμοποιητικό σύστημα: Αναιμία είτε λόγω μείωσης της νεφρικής έκκρισης της ερυθροποιητίνης (μίας ορμόνης που επάγει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων), είτε λόγω δυσαπορρόφησης σιδήρου ή λόγω δυσαπορρόφησης βιταμίνης B12, εξαιτίας ατροφίας του τοιχώματος του στομάχου.
• Δυσλιπιδαιμία: Συχνά παρουσιάζεται υψηλή χοληστερόλη ή διαταραγμένο προφίλ λιπιδίων.
• Αναπαραγωγικό σύστημα: Ολιγομηνόρροια ή/και η μηνομητρορραγία, δηλαδή πολύ συχνή αιμορραγία. Οι εμμηνορροϊκοί κύκλοι συχνά δεν έχουν ωορρηξία. Υποθυρεοειδισμός κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, έχει συσχετιστεί με αυξημένο ποσοστό αποβολών.
• Ουροποιητικό σύστημα: Κατακράτηση υγρών.
• Νευρικό σύστημα: Αδυναμία συγκέντρωσης, απώλεια μνήμης, κατάθλιψη, κούραση, πόνος, ο οποίος εντοπίζεται στην περιοχή του λαιμού και είναι προοδευτικός, οξύς και έντονος. Ο φαινότυπος αυτός ονομάζεται επώδυνη θυρεοειδίτιδα και είναι σπάνιος.

Ποιες είναι οι διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές;

Ο κύριος σκοπός της θεραπείας είναι ο έλεγχος του υποθυρεοειδισμού. Συνιστάται χορήγηση από του στόματος μιας συνθετικής ορμόνης, της λεβοθυροξίνης. Η θεραπεία υποκατάστασης πρέπει να ακολουθηθεί εφ’ όρου ζωής για να επιτευχθούν και να διατηρηθούν φυσιολογικά τα επίπεδα της θυρεοτρόπους ορμόνης (TSH) στην κυκλοφορία. Σε επιλεγμένες περιπτώσεις, μπορεί να μην απαιτείται η παραπάνω θεραπεία και να χρειαστεί μόνο παρακολούθηση από τον θεράποντα ιατρό.

Ευθύνεται ο υποθυρεοειδισμός για το αυξημένο βάρος;

Όπως φαίνεται από μετα-ανάλυση 22 μελετών, η παχυσαρκία σχετίζεται στατιστικά σημαντικά με τη νόσο του Hashimoto και τα υψηλά επίπεδα αντισωμάτων anti-TPO. Πολλές μελέτες δείχνουν μια ισχυρή σχέση μεταξύ του υποθυρεοειδισμού Hashimoto και του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους.

Παρ’ όλα αυτά, χρειάζεται να τονιστεί ότι σε ασθενείς με υποθυρεοειδισμό παρατηρείται και σημαντική κατακράτηση ύδατος, η οποία επίσης οδηγεί σε αύξηση του βάρους.
Γενικά, το επιπλέον βάρος που μπορεί να αποδοθεί στον θυρεοειδή είναι από 2 έως 5 κιλά, ανάλογα τη σοβαρότητα του υποθυρεοειδισμού. Μάλιστα, μόλις αντιμετωπιστεί (π.χ. φαρμακευτικά) ο υποθυρεοειδισμός και τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών επανέλθουν στο φυσιολογικό, η ικανότητα αύξησης ή απώλειας βάρους είναι η παρόμοια με εκείνη των ατόμων που δεν έχουν πρόβλημα με τον θυρεοειδή.

Υπάρχει ειδική δίαιτα για τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto;

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΠΑΡΚΗ ΔΕΔΟΜΕΝΑ, τα οποία να υποστηρίζουν κάποια συγκεκριμένη δίαιτα ως την ιδανική για την TH. Παρ’ όλα αυτά παρακάτω θα αναφερθούν κάποια στοιχεία από τη βιβλιογραφία:

• Λαχανικά: Προτείνεται η κατανάλωση ποικιλίας λαχανικών, αρκετές φορές την ημέρα. Προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην κατανάλωση σόγιας και των τροφίμων που την περιέχουν αλλά και στα ωμά σταυρανθή λαχανικά (μπρόκολο, κουνουπίδι, λάχανο, λαχανάκια Βρυξελλών, κ.ά.). Αυτό, γιατί περιέχουν «βρογχοκηλογόνα συστατικά» (goitrogens) και παρεμποδίζουν την παραγωγή και χρήση των θυρεοειδικών ορμονών. Τα τρόφιμα αυτά πρέπει να περιοριστούν κυρίως όταν συνυπάρχει ανεπάρκεια ιωδίου, όπως μπορεί να συμβεί σε άτομα που δεν χρησιμοποιούν αλάτι χωρίς ιώδιο (πχ Ιμαλαΐων) και ταυτόχρονα δεν τρώνε ψάρια και θαλασσινά πχ χορτοφάγοι.
  *Tip: Μία καλή στρατηγική για τη μείωση των goitrogens είναι ο βρασμός και το μαγείρεμα των τροφίμων, καθώς απενεργοποιεί περίπου το 30% των συστατικών αυτών.
• Η κατανάλωση φρούτων συνιστάται τουλάχιστον μία φορά την ημέρα. Τα φρούτα και τα λαχανικά αποτελούν άφθονη διατροφική πηγή πολυφαινολών και άλλων αντιοξειδωτικών συστατικών. Υπάρχουν μελέτες, οι οποίες αναφέρουν συσχέτιση μιας vegan διατροφής (πλούσιας σε φρούτα και λαχανικά) με χαμηλότερο κίνδυνο υποθυρεοειδισμού.
• Τροφές με σελήνιο: Τα επίπεδα σεληνίου στον ορό παρατηρούνται χαμηλότερα σε ασθενείς με αυτοάνοσες θυρεοειδίτιδες. Οι ξηροί καρποί Βραζιλίας είναι η πλουσιότερη πηγή τροφής σε σελήνιο (2-3 κομμάτια / ημέρα αρκούν). Τα ψάρια και τα θαλασσινά αποτελούν επίσης τροφές πλούσιες σε σελήνιο και συνίσταται να καταναλώνονται περισσότερο από 2 φορές την εβδομάδα.
• Ασβέστιο και βιταμίνη D: Προτείνεται η κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν ασβέστιο και βιταμίνη D αρκετές φορές την ημέρα ή/και συμπληρωματική λήψη τους, όπου είναι απαραίτητο. Η ανεπάρκεια ασβεστίου έχει σημαντικές επιπτώσεις σε γυναίκες με υποθυρεοειδισμό. Αυτό συμβαίνει, γιατί οι θυρεοειδικές ορμόνες συμμετέχουν και στην αναδόμηση των οστών. Επίσης, συχνά, η TH συσχετίζεται με έλλειψη βιταμίνης D. Από την άλλη, η επάρκεια σε βιταμίνη D φαίνεται να βοηθά στη μείωση των αντισωμάτων έναντι του θυρεοειδούς. Επομένως, είναι σημαντική η καθημερινή κάλυψη των αναγκών σε ασβέστιο και βιταμίνη D από διαιτητικές πηγές όπως γαλακτοκομικά προϊόντα, λιπαρά ψάρια (π.χ. ρέγκα, σολομός, τόνος, σαρδέλες), μικρά ψάρια με το κόκκαλο, αυγά, συκώτι και μοσχάρι.
• Γλουτένη: Η βιβλιογραφία δείχνει ότι η κοιλιοκάκη, ένα αυτοάνοσο νόσημα, το οποίο οφείλεται σε δυσανεξία στη γλουτένη (πρωτεΐνης των σιτηρών), σχετίζεται με αυξημένο επιπολασμό TH και αντίστροφα. Κάποια λίγα δεδομένα δείχνουν ότι μια δίαιτα χωρίς γλουτένη, μπορεί να αποφέρει κλινικά οφέλη σε άτομα με αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα. Επίσης, κάποιοι μελετητές προτείνουν όλοι οι ασθενείς με αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα να ελέγχονται για την παρουσία κοιλιοκάκης. Παρ’ όλα αυτά, τα δεδομένα είναι αμφιλεγόμενα για την υιοθέτηση μιας δίαιτας χωρίς γλουτένη. Επί του παρόντος, η σύσταση για δημητριακά ολικής αλέσεως προκύπτει από την περιεκτικότητα σε μέταλλα, βιταμίνες και διαιτητικές ίνες σε αυτά τα τρόφιμα. Η κατανάλωση δημητριακών ολικής αλέσεως μπορεί επίσης να βελτιώσει την πρόσληψη σεληνίου.
• Τρόφιμα πλούσια σε ψευδάργυρο: Προτείνεται η κατανάλωση ζωικών προϊόντων πλούσιων σε ψευδάργυρο (οστρακοειδή, ψάρια, αυγά, μοσχάρι, κοτόπουλο, κ.ά.) αρκετές φορές την εβδομάδα, όπως και στο γενικό πληθυσμό. Μελέτες δείχνουν ότι η ανεπάρκεια ψευδαργύρου είναι μία από τις αιτίες υποκλινικού υποθυρεοειδισμού.
• Αλκοόλ: Συνιστάται ο περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ. Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ έχει αποδειχθεί ότι έχει προστατευτικό ρόλο στην ανάπτυξη της ΤΗ, ενώ η τακτική κατανάλωση αλκοόλ δεν αλλάζει τα αντισώματα anti-TPO, αλλά μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για ΤΗ.

Πως πρέπει να λαμβάνεται η φαρμακευτική αγωγή για την ΤΗ;

Η αγωγή με λεβοθυροξίνη επηρεάζεται από κάποια συστατικά τροφίμων. Αναλυτικότερα, φαίνεται να μειώνουν την απορρόφηση του φαρμάκου τα παρακάτω:

• Καφές
• Προϊόντα σόγιας
• Συμπληρώματα ασβεστίου
• Συμπληρώματα σιδήρου
  
  

Υπάρχει μία πιθανή ενίσχυση στην απορρόφηση του φαρμάκου από τη βιταμίνη C αλλά απαιτούνται ακόμα περισσότερες μελέτες για την επιβεβαίωση του ευρήματος. Συστήνεται, λοιπόν, κατανάλωση του φαρμακευτικού σκευάσματος ενδεικτικά 30-60 λεπτά μακριά από την κατανάλωση τροφής, ώστε να μην υπάρχει αλληλεπίδραση με τα συστατικά των τροφίμων, ωστόσο είναι απαραίτητο να ακολουθήσετε τις ακριβείς οδηγίες του ενδοκρινολόγου σας.