ΣΙΔΗΡΟΠΕΝΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ

O σίδηρος αποτελεί ιχνοστοιχείο απαραίτητο για την παραγωγή αιμοσφαιρίνης, μιας πρωτεΐνης – μεταφορέα του οξυγόνου από τους πνεύμονες προς κάθε κύτταρο του οργανισμού. Αν δεν υπάρχει αρκετή αιμοσφαιρίνη στο αίμα, ή αν δεν συντίθεται δομικά σωστά (π.χ. όπως στο στίγμα), τότε υπάρχει μειωμένη ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς του σώματος. Η αναιμία χαρακτηρίζεται από χαμηλές τιμές αιμοσφαιρίνης, αιματοκρίτη και ερυθρών αιμοσφαιρίων και όταν συνυπάρχουν χαμηλός μέσος όγκος ερυθροκυττάρων, χαμηλές τιμές φερριτίνης (ενδεικτική αποθεμάτων σιδήρου) και σιδήρου αναγνωρίζεται ως σιδηροπενική αναιμία.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΙΔΗΡΟΠΕΝΙΚΗΣ ΑΝΑΙΜΙΑΣ

Όταν οι αποθήκες σιδήρου εξαντλούνται, παρουσιάζονται τα εξής τυπικά συμπτώματα:

  • Εύκολη κόπωση και αδυναμία
  • Ωχρό δέρμα
  • Τάσεις λιποθυμίας
  • Ταχυκαρδία
  • Αδυναμία συγκέντρωσης και κακή διάθεση
  • Εύθραυστα νύχια, ξηρότητα, ευθραυστότητα και απώλεια μαλλιών
  • Συχνές κρίσεις στηθάγχης σε πάσχοντες από ισχαιμική καρδιοπάθεια
  • Επιδείνωση της δύσπνοιας σε άτομα με καρδιακή και αναπνευστική ανεπάρκεια
  • Χαμηλή πρόσληψη σιδήρου μέσω της τροφής, π.χ. σε άτομα που δεν τρώνε κρέας, σε αυστηρούς χορτοφάγους μη καλά εκπαιδευμένους, σε παιδιά που είναι «δύσκολα με το φαγητό».
  • Μειωμένη απορρόφηση σιδήρου στο έντερο λόγω κακών συνδυασμών ή εξαιτίας μειωμένης ικανότητας του εντέρου για απορρόφηση (π.χ. σε κάποια φλεγμονώδη κατάσταση του εντέρου όπως νόσο Crohn, κοιλιοκάκη)
  • Αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο που δεν καλύπτονται (π.χ. σε παιδιά, εγκύους, αθλητές)
  • Αυξημένες απώλειες αίματος (π.χ. παρατεταμένη διάρκεια περιόδου ή πιο σοβαρές καταστάσεις όπως αιμορροΐδες, ελκώδης κολίτιδα, καρκίνος παχέος εντέρου)

Ζωικός σίδηρος: Αιμικός (δισθενής)
Βρίσκεται σε κόκκινο κρέας (κυρίως μοσχάρι), με το συκώτι να υπερέχει καθώς εκεί αποθηκεύεται ο σίδηρος. Παραπλήσιες ποσότητες σιδήρου συναντώνται στα πουλερικά, όπως το κοτόπουλο, αλλά και στα ψάρια όπως στις σαρδέλες και το σκουμπρί και σε θαλασσινά όπως τα μύδια, το χταπόδι και ο αστακός.
Φυτικό σίδηρος: Μη αιμικός (τρισθενής)
Καλές πηγές φυτικού σιδήρου αποτελούν τα όσπρια (ιδίως οι φακές, τα μαυρομάτικα και τα ρεβίθια), οι σπόροι κάνναβης, οι σπόροι chia, οι κολοκυθόσποροι, η κινόα και ο λιναρόσπορος.

*Σημείωση: Η μορφή σιδήρου στα φυτικά τρόφιμα δεν είναι πολύ καλά αφομοιώσιμη (βαθμός απορρόφησης 2-20% vs ζωικά τρόφιμα που είναι 15-35%). Γι’ αυτό είναι σημαντικό να γίνονται σωστοί συνδυασμοί τροφίμων.

  • Ασβέστιο (γάλα, τυρί, γιαούρτι)
  • Μειωμένη παραγωγή γαστρικού οξέος
  • Παράγοντες που αναστέλλουν την απορρόφηση του μη-αιμικού (φυτικού) σιδήρου
  • Πολυφαινόλες (καφές, τσάι, αναψυκτικά τύπου κόλα και σοκολάτα, κόκκινο κρασί)
  • Οξαλικό οξύ (σπανάκι, σοκολάτα, κακάο)
  • EDTA (πρόσθετο τροφίμων με δράση σταθεροποιητή)
  • Φωσβιτίνη (κρόκος αυγού)
  • Σόγια και προϊόντα σόγιας

*Συστήνεται, να μεσολαβούν τουλάχιστον 2 ώρες ανάμεσα στην κατανάλωση ενός τροφίμου πλούσιου σε φυτικό σίδηρο και ενός συστατικού που δυσχεραίνει την απορρόφησή του.

  • Αναγωγικά οξέα (βιταμίνη C, κιτρικό οξύ) π.χ. πορτοκάλι, λεμόνι, γκρέιπφρουτ, φράουλες, ακτινίδιο, μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών, ντομάτα, πράσινες και κόκκινες πιπεριές
  • Παράγοντας κρέατος (κρέας, ψάρι, πουλερικά)
  • Σάκχαρα (φρουκτόζη, σορβιτόλη)
  • Μηλικό οξύ (λευκό κρασί)
  1. Camaschella C. Iron deficiency: new insights into diagnosis and treatment. Hematology Am Soc Hematol Educ Program. 2015
  2. Spritzler F., Bell A. 2020, 12 Healthy Foods that are High in Iron.
  3. Hurrell R, Egli I. Iron bioavailability and dietary reference values. Am J Clin Nutr. 2010
  4. Tan V., 2017. How to Increase the Absorption of Iron from Foods.
  5. Petre A., 2017. 21 Vegetarian Foods that are Loaded with Iron.